San Millán, impórtanos

Hoxe é festividade de San Millán (Aemilianus, en latín). E ti dirás, e quen é San Millán?. Este santo do que sabemos grazas a San Braulio( bispo de Zaragoza alá polo ano 626) que nacera en Berceo e fora morrer nunha covacha. Na súa vida fora pastor, pero abandonou as ovellas e a cítara por mor dun monxe chamado Felices que lle ensinou a crer.

Abandonou o seu traballo e quixo consagrarse a orar nun lugar apartado do mundo. Así pasou 40 anos de vida contemplativa no monte Distercio, case sen comer nin beber máis que o imprescindíbel para seguir vivindo.

Dídimo, o bispo de Tarazona, oíra falar del e ofreceulle levar a igrexa de Berceo onde el nacera. Aínda que San Millán dubidaba da súa valía para exercer de sacerdote, aceptou o cargo e durante uns poucos anos alí estivo, destacando en ciencia, prudencia e enxeño; pero a igrexa non medraba porque el daba todo o que tiña aos que o necesitaban. Outros viñeron a contarlle ao bispo o que ocorría e San Millán veuse obrigado a volver ao seu oratorio na montaña.

Son moitos os milagres deste santo en vida (devolver a vista aos cegos, curar paralíticos, sandar aos enfermos,...) pero tamén despois de morto. Así apareceuse na batalla de Simancas, logrando a victoria dos navarros e casteláns frente aos sarracenos, o que lle valeu o título de Patrón de España xunto a Santiago, polo menos atá o Concilio Vaticano II.

Morreu con máis de cen anos e foi enterrado nas Covas de Aidillo onde se levantou o Mosteiro de Suso (arriba, en castelán antigo). Este foi o escenario das primeiras palabras casteláns. POR ISO É QUE NOS IMPORTA SAN MILLÁN. Os monxes que alí vivían, hai máis ou menos 1000 anos, traballaban nun escritorio onde copiaban textos en latín, o códice (o Códice Emilianense 46, s. X -un diccionario cunhas 200.000 entradas- e as Glosas Emilianenses ou Códice Aemilianensis 60, s. XI) escrito nun latín, que el consideraba que a xente de a pé xa non comprendía e vai tomando notas para entender a gramática e aclarar os significados. A esas notas chamámolas glosas, Glosas Emilianenses. Na marxe dereita do folio 72r do códice Emilianense 60 lemos esta doxología, que en parte é tradución do latín e en parte colleita do glosador.

PRIMERAS PALABRAS ESCRITAS EN CASTELLANO
Cono aiutorio de nuestro dueno
dueno Christo, dueno Salbatore;
qual dueno get ena honore
et qual duenno tienet ela mandatione
cono Patre cono Spiritu Sancto
enos sieculos delo sieculos,
facamus Deus Omnipotes tal serbitio
fere ke denante ela sua face
gaudioso segamus. Amen.
Coa mediación do noso Señor,
don Cristo, don Salvador,
que comparte o honor
e a xerarquía co Pai
e co Espíritu Santo
polos séculos dos séculos,
Dios omnipotente nos faga servir
de tal maneira que nos atopemos
felices na súa presenza.


É interesante que neste mesmo Códice, noutras páxinas, recogénse tamén dúas anotacións, feitas polo mesmo monxe, en vasco. Trátase do máis antigo testimonio escrito conservado desta lengua.

O rey García Sánchez III de Navarra (ano 1052) quixo trasladar os restos do santo a un mosteiro que tiña construído nas proximidades pero os bois que o levaban pararon nun lugar e non poideron movelos, o que foi interpretado como que o santo non quería marchar de alí, así que nese mesmo lugar foi construído o Mosteiro de Yuso (abaixo, en castelán antigo, s. XI-XVIII) que posee una biblioteca monástica excepcional -onde se trasladaron os fondos de Suso- na que se incluen exemplares únicos medievais e o primeiro libro de poesía en español: Los Milagros de Nuestra Señora, do clérigo Gonzalo de Berceo.


Os dous mosterios están ubicados na Serra da Demanda, no alto curso do río Cárdenas, na Rioxa. Gardan unha distancia dun kilómetro. O de Suso está arriba na montaña e ten de telón de fondo La Cogolla (en latín cuculla:especie de capa para cubrir a cabeza e o corpo, que usaban os frailes) e o Yuso está na aba da montaña.